Waar vandaan: SOS & EHBO > EHBO > Verdrinking - duikongeval

Verdrinking
Duikongeval
Tijdens het duiken kunnen er een aantal dingen mislopen. Hoe je handelt bij een verdrinking of onderkoeling lees je elders in dit boek. Door drukveranderingen kunnen er tijdens het duiken ook letsels ontstaan.

© Rode Kruis-Vlaanderen

Om de effecten van het duiken op het menselijk lichaam te begrijpen, moet je een wet uit de fysica kennen. De wet van Boyle-Mariotte leert dat de druk x het volume van een gas een constante is. Dat betekent dat het volume van een gas groter wordt als de druk daalt. En omgekeerd dat het volume kleiner wordt als de druk stijgt. Je kan dus meer lucht in een fles bewaren als het er onder (een) druk wordt ingeperst.

Voorbeeld: een persluchtfles van 2 liter inhoud kan 200 liter lucht bevatten als die er met een druk van 100 maal de luchtdruk wordt ingepompt.

Zuignapeffect van de duikbril
(ook gekend als 'duikbrilsqueeze')
Tijdens het dalen ontstaat een onderdruk in de duikbril. De duiker kan de druk in de duikbril verhogen door via de neus lucht uit te ademen in het masker. Als dat niet goed gebeurt, ontstaan er problemen door een zuignapeffect.
Wat stel je vast?
  • rood en gezwollen gelaat onder de duikbril
  • uitpuilende en rooddoorlopen ogen
  • bloeduitstorting rond de ogen
  • bloedneus
Wat doe je?
  • Verwijs door naar een arts bij ernstige bloedingen in het oog.
Oorpijn
Net zoals tijdens het stijgen of dalen met een vliegtuig of in een lift van een torengebouw, verandert de druk op het trommelvlies tijdens het duiken. Tijdens het dalen verhoogt de druk op het trommelvlies. In ernstige gevallen kan het trommelvlies scheuren.
Wat doe je?
  • Klaar de oren
  • Verwijs snel door naar een arts bij een oorbloeding, ernstige of blijvende oorpijn of bij oorsuizingen of gehoorsvermindering na het duiken.
Sinuspijn
Sinussen zijn holten in de schedel (in het voorhoofd en in de jukbeenderen). Die staan met een dun kanaaltje in verbinding met de neusholte. Als die kanaaltjes verstopt zijn (bijv. bij allergie of verkoudheden), ontstaat er een onderdruk in de sinussen die veel pijn veroorzaakt.
Wat doe je?
  • De duiker moet naar de oppervlakte komen.
  • Verwijs door naar een arts bij ernstige of blijvende pijn in de sinussen na het duiken.
Tandpijn
Soms bevinden er zich kleine luchtholten onder een tandvulling of in een door cariës aangetaste tand. Door de drukveranderingen tijdens het duiken kan de tand barsten.
Wat doe je?
  • Verwijs door naar een tandarts bij ernstige of blijvende tandpijn na het duiken.
Buikkrampen
('duikerskolieken')
Het gebeurt dat een duiker veel lucht in het spijsverteringsstelsel heeft, bijv. door inslikken tijdens het klaren van de oren. Bij het snel stijgen verhoogt het volume van de lucht. De druk die dit veroorzaakt op de maag of darmen kan pijnlijke krampen veroorzaken.
Wat doe je?
  • Winden en boeren laten, verlicht de druk op de spijsverteringsorganen.
  • Verwijs door naar een arts bij ernstige of blijvende krampen na het duiken.
Longoverdruk
Duikers worden getraind om een slachtoffer in deze situatie zuurstof toe te dienen.
Bij het stijgen vermindert de omgevingsdruk op het lichaam. Bijgevolg wordt het volume lucht in de longen groter. Als tijdens het stijgen geen of onvoldoende lucht uitgeblazen wordt, kan die volumevergroting letsels aan de longen veroorzaken. Dit is een levensbedreigende situatie en de meest voorkomende oorzaak van dodelijke duikongevallen.
Wat stel je vast?
  • kortademigheid
  • pijn bij het ademhalen
  • hoest, soms met bloederig schuim
  • blauwe huid en slijmvliezen (cyanose)
  • lucht in het onderhuids weefsel van de nek
  • bewusteloosheid
Wat doe je?
  • Stel het slachtoffer gerust en vermijd paniek. Vraag het slachtoffer om zich te ontspannen en om rustig te ademen. Laat het slachtoffer geen inspanningen doen.
  • Zoek samen met het slachtoffer naar de meest geschikte houding. Bepaalde slachtoffers verkiezen een rechtop zittende houding, waarbij ze met de ellebogen en onderarmen op een tafel steunen. Anderen voelen zich beter in een halfzittende houding.
  • Alarmeer de hulpdiensten.
Decompressie-ongeval
Duikers worden getraind om een slachtoffer in deze situatie zuurstof toe te dienen.
Een duiker ademt lucht onder druk in. Tijdens het dalen lost onder meer de stikstof op in het bloed en in de weefsels. Tijdens het stijgen komt die terug uit de weefsels in het bloed. Via de longen wordt de stikstof uitgeademd. Bij te snel stijgen of het niet naleven van de voorziene rustpauzes ('decostops') vormt de stikstof gasbelletjes in het bloed. Die kunnen bloedvaten afstoppen zoals een bloedklontertje bij een hartinfarct of beroerte.
Wat stel je vast?
    De symptomen zijn afhankelijk van de plaats in het lichaam waar een luchtbel een bloedvat verstopt. Ze doen zich voor binnen enkele minuten tot uren na de duik.
  • huidsymptomen: jeuk ('vlooien') en een rode verheven huiduitslag ('schapen')
  • pijn in spieren, gewrichten en beenderen
  • verlammingen (vooral van beide onderste ledematen) of gevoelsstoornissen
  • gezichtsstoornissen (vermindering van het gezichtsveld, vlekken, flitsen)
  • spraakstoornissen
  • gehoorstoornissen en evenwichtsstoornissen
  • hoest en ademhalingsmoeilijkheden
  • schokken en stuipen
Wat doe je?
  • Alarmeer de hulpdiensten.
  • Geef een bewust slachtoffer 1 liter water te drinken. Dit is een uitzondering op de algemene regel.
Preventie van een duikongeval
  • Raadpleeg een arts voor je gaat duiken.
  • Volg een goede duikopleiding.
  • Respecteer strikt alle veiligheidsrichtlijnen.
  • Ga nooit alleen duiken.
  • Ga enkel duiken als je je fit voelt.
Bron: Help! Eerste hulp voor iedereen. 3de druk: november 2008 (bijgewerkt) - Rode Kruis Vlaanderen
Fotografie: BIVV, Corbis, Luc David, Graphic Obsession, iStock, Robert Jooris, Stockxpert, Frank Toussaint, VAD, Carl Vandervoort, Pascal Van Waeyenberghe, Rode Kruis-Vlaanderen