Waar vandaan: SOS & EHBO > EHBO > Huidwonden - geïnfecteerde wonde

Huidwonden
Een geïnfecteerde wonde
© Rode Kruis-Vlaanderen Elke wonde is besmet met micro-organismen. Die zijn afkomstig van de huid van het slachtoffer zelf en van de materialen die de wonde hebben veroorzaakt of er mee in contact zijn gekomen. Besmetting ontstaat vaak door contact van de wonde met de handen van de eerstehulpverlener.

Het afweersysteem van de mens zorgt er meestal voor dat een besmetting geen infectie veroorzaakt. Toch lukt dit niet in alle gevallen. Sommige infecties kunnen ernstige gevolgen hebben.
Wat stel je vast?
  • rodere, meer gezwollen, meer pijnlijke en warmere omgeving van de wonde
  • etter in de wonde
  • raar ruikende wonde
  • koorts, rillen en zweten
  • dorst en futloosheid
  • gezwollen lymfeklieren in de buurt van de wonde (lymfadenitis) of zichtbare rode streep (lymfangitis)
Wat doe je?
  • Verwijs door naar een arts als je vermoedt dat de wonde geïnfecteerd is of niet normaal geneest.
  • Volg de instructies van de arts voor de verdere wondverzorging (ontsmettingsmiddel, verbandmateriaal of antibiotica).
Preventie van infecties
  • Een goede handhygiëne van de eerstehulpverlener en een goede wondverzorging kunnen veel infecties voorkomen.
  • Zorg voor een goede basisvaccinatie tegen tetanus en zorg dat je ze tijdig vernieuwt.
Tetanus
De tetanusbacterie (chlostridium tetani) komt voor in de darmen van zoogdieren. Niet alle dieren zijn er even vatbaar voor. In onze omgeving zijn dat vooral paarden, schapen en geiten. De bacteriën overleven in de vorm van sporen. Die komen op de grond terecht en zijn zeer hardnekkig. Ze kunnen jarenlang overleven in een omgeving met weinig zuurstof (aarde, mest, roest). Zodra de sporen in contact komen met een wonde, kunnen ze zich ontwikkelen tot actieve tetanusbacteriën. Dit gebeurt vooral in een zuurstofarm milieu, bijv. in een slecht doorbloede steekwonde. Er bestaan een aantal risicowonden voor tetanus: prik- en steekwonden, wonden die in contact kwamen met aarde en uitwerpselen van dieren (bijv. wonde opgelopen tijdens paardensport), wonden die veroorzaakt werden door verroeste voorwerpen, wonden met veel gekneusd weefsel en bijtwonden.

De tetanusbacterie produceert een zeer giftige stof (toxine), die het zenuwstelsel aantast en spierstijfheid en spierkrampen tot gevolg heeft. Tetanus kan de dood veroorzaken. De incubatietijd (tijd tussen de besmetting en het voorkomen van de eerste symptomen) varieert van 2 dagen tot enkele weken. Hoe korter deze periode, hoe slechter de prognose.

Het allereerste signaal van tetanus is het verstijven van de kaakspieren. Het slachtoffer klemt de tanden op elkaar, vandaar de volkse naam 'klem'. Daarna verkrampen de aangezichtsspieren: het slachtoffer heeft een grimas alsof hij in een zure appel heeft gebeten. Vervolgens verkrampen de nekspieren, rugspieren en de ledematen. De krampaanvallen worden steeds heviger en duren langer. Ze kunnen uitgelokt worden door een geluids- of een lichtprikkel. Het slachtoffer krijgt ook last van slikstoornissen. Uiteindelijk zullen ook de ademhalingsspieren verkrampen, waardoor het slachtoffer een verstikkingsdood sterft.

Dankzij de vaccinaties en de goede gezondheidszorg veroorzaakt tetanus in België en Nederland zelden dodelijke slachtoffers. Wereldwijd overlijden er jaarlijks nog enkele honderdduizenden mensen aan de ziekte.
Wat stel je vast?
De giftige stof zorgt voor een verhoogde productie van adrenaline. Daardoor ontstaan volgende symptomen:
  • hoge bloeddruk
  • snelle pols en hartritmestoornissen
  • koorts
  • zweten
  • verkrampte spieren
Wat doe je?
  • Verwijs zeker door naar een arts als bij een verwonding de vaccinatietoestand onzeker of niet gekend is.
  • Zoek zo vlug mogelijk medische hulp. Wanneer de eerste typische kenmerken zich voordoen, overleeft ongeveer de helft van de slachtoffers tetanus niet.
  • Pas starten met vaccinatie op het ogenblik van een wonde met een groot tetanusrisico, kan te laat zijn voor de tijdige aanmaak van voldoende eigen antistoffen. Daarom zal de arts in sommige situaties beslissen om samen met de vaccinatie ook kant-enklare antistoffen toe te dienen (menselijke gamma-globulines).
Preventie van tetanus
  • De bacterie die tetanus veroorzaakt kan onmogelijk worden uitgeroeid. Het doormaken en overleven van de ziekte biedt geen bescherming bij een nieuwe besmetting. Daarom is het belangrijk om vanaf jonge leeftijd een goede basisvaccinatie te starten en de herhalingsvacinaties (om de 10 jaar) stipt bij te houden.
  • Door elke wonde goed te verzorgen, kan je een infectie voorkomen.
Gangreen
Gangreen is een verzamelnaam voor het afsterven van weefsel. Door slechte doorbloeding kunnen weefsels afsterven. Ze worden zwart. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij doorligwonden, bij extreme koude of als complicatie bij diabetes. Deze vorm noemt men droog gangreen of necrose.

Ook micro-organismen kunnen verantwoordelijk zijn voor het afsterven van weefsel in slecht doorbloede wonden. Meestal treedt dit op bij erg bevuilde wonden, die weinig bloeden en waar veel weefsel beschadigd is (bijv. oorlogswonden, pletwonden op een boerderij, verkeersongeval met beknelling). De bacteriën produceren gasbelletjes die zich tussen de weefsels ophopen. Men noemt deze vorm nat gangreen, gasgangreen of koudvuur.
Wat stel je vast?
  • afstervend weefsel, donker van kleur, in het begin pijnlijk nadien pijnloos door het afsterven van de zenuwuiteinden
  • zwelling van de omgeving van de wonde
  • bij infectie: etter die vaak stinkt
  • bij gasgangreen: bij aanraking voelt de omgeving van de wonde aan alsof je in sneeuw drukt (door de aanwezigheid van gasbelletjes)
Wat doe je?
  • Verwijs zo vlug mogelijk door naar een arts bij een vermoeden van gangreen.
Preventie van gangreen
  • Goede wondverzorging kan ontstaan van gangreen voorkomen.
  • Goede observatie van de wondgenezing kan in een vroeg stadium wijzen op problemen. Snelle medische behandeling is noodzakelijk.
  • Voorkom doorligwonden bij bedlegerige mensen (aangepaste matras, wisselhouding).
  • Vermijd dat de bloedcirculatie afgesnoerd wordt (bijv. door knellende schoenen, gips, ring).
Gangreen kan zich razendsnel ontwikkelen. Dringende professionele hulp is noodzakelijk. Een behandeling in een hyperbare zuurstoftank (een tank om zuurstof onder hoge druk toe te dienen) kan de micro-organismen uitschakelen en weefsel in zuurstofnood nog redden. In sommige gevallen is amputatie de enige uitweg.
Bron: Help! Eerste hulp voor iedereen. 3de druk: november 2008 (bijgewerkt) - Rode Kruis Vlaanderen
Fotografie: BIVV, Corbis, Luc David, Graphic Obsession, iStock, Robert Jooris, Stockxpert, Frank Toussaint, VAD, Carl Vandervoort, Pascal Van Waeyenberghe, Rode Kruis-Vlaanderen