Evenwichtsziekte

Een konijn met een torticollis ("verdraaide nek", in het Engels: "head tilt") ziet er aandoenlijk uit. Is het wel juist om zo'n konijn in leven te houden? Is hij nog wel gelukkig? Zal hij ooit genezen? Deze vragen zullen we onszelf stellen als onze konijnen deze aandoening plotseling ontwikkelen.

Een konijn met Torticollis houdt de kop scheef, loopt in kringetjes en valt om. Vaak is het onmogelijk om overeind te komen. Het eerste wat gedaan moet worden is het konijn klein huisvesten, in een kooi bekleed met dekens of dikke handdoeken, zodat het dier zich niet bezeert tijdens het omvallen. Als het dier niet zelf kan eten of drinken moet het hierbij geholpen worden.

Mogelijke oorzaken van torticollis zijn :

* Midden- of binnenoorontsteking (otitis media/internae)
* Beroerte (cerebrovasculair accident, CVA)
* Trauma
* Kanker (neoplasieën)
* Nekspiercontractie
* Encefalitozoönosis
* Cerebrale larva migrans
* Intoxicatie (*vergiftiging)

De oorzaak wordt vaak achterhaald door middel van uitsluiting van andere oorzaken. Laten we nu de oorzaken een voor een behandelen, beginnend met de meest voorkomende:

Binnenoorontsteking

Een binnenoorontsteking kan begonnen zijn als een infectie van de buitenzijde van het oor, die onopgemerkt en onbehandeld is gebleven, en die zich geleidelijk naar het binnenoor heeft kunnen uitbreiden; of als een middenoorontsteking die ontstaan is uit een luchtweginfectie. Ook kan de infectie verspreid zijn vanuit bacteriën uit de neusholte of het bloed. Een röntgenfoto van het hoofd kan helpen bepalen of de middenoren aangedaan zijn. Enkele bacteriën die uit oorinfecties gekweekt kunnen worden zijn Staphylococcus sp., Pseudomonas aeruginosa, Pasteurella multicoda, Bordetella bronchiseptica, Proteus mirabilis, Streptococcus epidermidis, Bacteroides spp. en Escherichia coli.

De behandeling moet agressief en langdurig zijn. Als er exsudaat (pus) diep in de gehoorbuis wordt gevonden, moet een kweek worden ingezet van dit materiaal; ook moet dan worden bepaald voor welke antibiotica deze bacterie het meest gevoelig is, zodat de behandeling zo effectief mogelijk kan zijn. Als het echter onmogelijk is om materiaal voor een kweek te verkrijgen omdat dit meestal moeilijk is, zullen de meeste dierenartsen de gebruikelijke antibiotica voor een binnenoorinfectie gebruiken, zoals enrofloxacine , chlooramfenicol of penicilline G procaïne met benzathaïne . Als na vier weken geen verbetering is opgetreden, wordt een verandering van de antibiotische therapie aanbevolen.

Als pogingen om de infectie te genezen met antibiotica blijken te falen, kan de dierenarts voorstellen om een ooroperatie uit te voeren, met het doel materiaal voor een kweek te verkrijgen, het exsudaat te verwijderen en voor drainage van de pus te zorgen. Voordat een kweek wordt ingezet, mogen drie dagen geen antibiotica worden gegeven. Er kan een drain in het oor achtergelaten worden. Het exsudaat dat konijnen produceren is echter vaak erg dik en stroperig, zodat het moeilijk te draineren is.

Als de torticollis ernstig is, kunnen steroïden (*bijnierschorshormonen) voorgeschreven worden in een poging de ontstekingsactiviteit te verminderen. Als het konijn niet eet en drinkt, kan vloeistof subcutaan (*onderhuids) gegeven worden, en kan het konijn met een spuitje gedwangvoerd worden.

Hoewel in de literatuur binnen- en middenoorontstekingen een laag genezingspercentage zouden hebben, ben ik bekend met veel konijnen die deze ziekte met succes doorstaan hebben. Het "geheim" is langdurige antibiotische therapie, vaak minimaal dertig dagen. Het kan ook nodig zijn om de antibiotica zes maanden lang te geven, of zelfs voor de rest van het leven van het konijn. Deze behandeling, in combinatie met een liefdevolle en stimulerende omgeving, kan het konijn nog een waardevol leven geven, ook al kan de ziekte niet geheel genezen worden.

Beroerte

Vaak wordt een beroerte verantwoordelijk geacht voor de klinische verschijnselen van torticollis. Beeldvormende diagnostiek om deze diagnose te bevestigen is wel beschikbaar voor mensen, maar moeilijk te verwezenlijken voor konijnen. Net als bij mensen het geval is, kan een beroerte dodelijk zijn. Als dat niet zo is, dan kan het konijn restverschijnselen overhouden in één gezichts- of lichaamshelft. Een helft van zijn gezicht kan afhangen, kwijlen, en het oog aan die kant kan minder goed gaan functioneren. Het konijn kan niet normaal bewegen, of het loopt alleen rondjes. Meestal komen deze functies over een periode van enkele maanden geleidelijk weer terug. Drie jaar na zijn beroerte heeft één van mijn konijnen alleen nog maar een lichte torticollis over, die haast niet opvalt. Benny kijkt alleen een beetje vragend!

De zorg voor een konijn dat een beroerte heeft gehad, omvat het opvangen van zijn problemen met eten, drinken en bewegen. Antiobiotica hebben in deze gevallen geen zin, maar worden soms gegeven om een infectie te verdrijven. Bij de behandeling van deze konijnen kan acupunctuur ook in overweging genomen worden.

Trauma

Een klap op het gezicht, de nek of het hoofd kan tot een beschadiging van de hersenen leiden, wat een torticollis tot gevolg kan hebben. Een dergelijk trauma kan het gevolg zijn van een paniekreactie. Afhankelijk van de ernst van het trauma kan een antibioticum het herstel bespoedigen.

Kanker

Tumoren die uitgaan van de hersenen, de nek of het oor kunnen het symptoom torticollis veroorzaken.

Nekspiercontractie

Een "spierspasme" kan een tijdelijke torticollis veroorzaken. Dit zal vanzelf weggaan als de spier zich weer ontspant.

Encefalitozoönose

Encefalitozoon cuniculi, een protozoa parasiet, kan hersenaandoeningen veroorzaken (meningo-encefalitis en microscopische cysten), en daarmee verlammingen overal in het lichaam, omdat elk deel van het lichaam onder controle staat van een bepaald deel van de hersenen. Vaak gaan er andere symptomen aan de torticollis door E. cuniculi vooraf, zoals trippelen, het slepen met een voetje of struikelen. Deze symptomen kunnen al weken tot maanden verdwenen zijn als de torticollis zijn intreden doet. Een bloedonderzoek naar antilichamen tegen E. cuniculi kan aantonen of het konijn geïnfecteerd is.

Cerebrale larva migrans

Baylisascaris spp zijn ronde wormen die in de darmen van wasberen en bunzings leven. Een konijn kan eitjes van deze worm binnenkrijgen door het eten van gras, droogvoer of bodembedekking dat besmet is door faeces (*ontlasting) van wasberen of bunzings. Als de eitjes uitkomen, verplaatsen de larven zich naar de hersenen van het konijn, waar ze verder leven en groeien, en daardoor hersenweefsel vernietigen. Er bestaat geen genezing voor deze larven-invasie. Ivermectine dringt waarschijnlijk niet in voldoende mate in de hersenen door om de larven te doden, maar kan ze wel uitroeien voordat ze de hersenen bereiken.

Intoxicatie

Dit kan veroorzaakt worden door het binnenkrijgen van lood (uit verf of geïmporteerd aardewerk), of het eten van een giftige plantensoort.

Het zorgen voor een konijn met torticollis

Onafhankelijk van de oorzaak, hebben de meeste gevallen van torticollis gemeenschappelijke kenmerken:

Het "neergeslagen oog" (het oog wat naar de grond kijkt) zal meestal niet dichtgaan; het heeft oogzalf nodig om het hoornvlies vochtig te houden.

Een gebrek aan evenwicht is meestal de oorzaak van het omrollen en het onvermogen om te staan; ik probeer het konijn daarom zo min mogelijk op te pakken. Als je je konijn op moet pakken, houd hem dan stevig tegen je eigen lichaam, zodat hij zich zo stabiel mogelijk voelt. Afhankelijk van de grootte van het konijn kun je meestal wel bedenken hoe je hem in een kleinere ruimte kan laten verblijven. Leg een synthetisch schapenvel (waardoor urine opgenomen wordt, maar het konijn droog blijft) op de bodem van de kooi of doos, en leg daar dan opgerolde handdoeken of kleine dekentjes op waar het konijn tegenaan kan zitten, zodat hij minder snel zal omrollen als hij zijn evenwicht verliest. Een speelgoedkonijn helpt ook.

Veel konijnen zullen blijven eten, maar het kan nodig zijn dat ze met de hand gevoerd worden, met veel liefde bij elk hapje dat ze nemen. Het kan zijn dat hij zijn droogvoer weigert, maar hij zal hij meestal wel verschillende groenten en fruit eten, als je dat voor hem vasthoudt. Het kan helpen om in plaats van gewoon hooi voortaan alfalfahooi te geven, om het konijn te stimuleren veel vezels te eten.

Als je konijn besluit dat hij alle voedsel weigert, zul je hem moeten dwangvoeren met een injectiespuitje zonder naald. Er zijn veel recepten voor dwangvoeding, en je kunt hier best creatief in zijn. Het belangrijkste punt is om voedsel in zijn maag te krijgen, zodat de darmen niet stoppen met hun bewegingen, wat anders weer complicaties als gevolg kan hebben. Een paar voorbeeldrecepten zijn: biks gemengd met twee delen water, gemengde babyvoeding (groenten), wat banaan, wat appelmoes, en eigenlijk alles wat het konijn normaal gesproken lekker vindt en wat een sterke smaak heeft. Voed hem zo vaak mogelijk op een dag, zoveel als je bij elke voeding naar binnen kunt krijgen. Als het konijn niet meer wil slikken, stop dan even en probeer het even later opnieuw.

Het winnen of verliezen van het gevecht

Hoewel veel gevallen van torticollis met succes behandeld kunnen worden, is dat niet altijd het geval. Blackberry, een prachtige, drie jaar oude, grote Franse Hangoor, werd geadopteerd in een konijnenlievende familie, en leefde gelukkig in haar twee-verdiepingen tellende huis. Drie jaar later werd bij Blackberry een binnenoorinfectie vastgesteld. Ze kreeg maandenlang antibiotica, en onderging meerdere perioden met dwangvoeding. Het ging steeds wat beter met haar; plotseling kreeg ze echter een beroerte. Ze vocht nog een maand, en stierf toen aan de gevolgen van een tweede beroerte. De obductie liet zien dat de binnenoorinfectie bijna helemaal verdwenen was. We weten niet waarom ze ook nog een beroerte kreeg, maar Blackberry was een dappere strijdster, die haar leven niet zonder slag of stoot gewonnen gaf.

Soms zal een konijn dat overleeft een lichte torticollis blijven houden voor de rest van zijn leven. Mijn ervaring is dat het konijn zich snel aan deze situatie aanpast, terwijl de verzorger meer moeite heeft met het accepteren van dit nieuwe uiterlijk. Konijnen zijn enorme vechters, en je kunt hem hierin steunen door hem veel liefde en worteltjes te geven.

Bron: met dank aan Konijnen.nl