Jicht

Algemeen
Ongeveer 0,2% van de bevolking lijdt aan jicht. Jicht is het gevolg van een afwijking in het purinemetabolisme (purines zijn celkernbestanddelen). Bij de afbraak van de purines wordt uiteindelijk urinezuur gevormd. Als het urinezuur kristaliseert en neerslaat in de gewrichten ontstaat een pijnlijke gewrichtsontsteking. Het probleem kan zitten in een verhoogde aanmaak of verminderde uitscheiding van urinezuur. Onder invloed van andere factoren wijst alleen een hoge urinezuurspiegel in het bloed (hyperurikemie) niet persé op jicht. Ca. 20% van de bevolking loopt rond met te hoge urinezuurspiegels zonder last van jicht te hebben, terwijl maar ca. 5% van deze groep ooit jicht zal krijgen. Bij bloedspiegels boven 415 µmol/l is het risico op jicht verhoogd. Bij mannen stijgt de urinezuurspiegel in de puberteit en bereikt een stabiel niveau begin 20er jaren. Bij vrouwen is de spiegel tot de menopauze laag. Na de menopauze stijgt de urinezuurspiegel.

Primaire of idiopathische (=door onbekende oorzaak) jicht is ten dele erfelijk. Bij de meerderheid zit het probleem in een verminderde uitscheiding van urinezuur. Er bestaan ook een paar zeldzame enzymdeficiënties die jicht kunnen veroorzaken (bv. het syndroom van Lesch-Nyhan). Secundaire jicht is (per definitie) het gevolg van andere oorzaken. Bij ziekten als leukemie is er als gevolg van een verhoogde afbraak van cellen(kernen) een groter purineaanbod dat weer leidt tot een hogere urinezuurproductie. Sommige (nier)ziekten vertragen de uitscheiding van urinezuur en zorgen dus ook voor een hogere urinezuurspiegel in het bloed. Medicijnen kunnen ook invloed hebben op de urinezuurspiegel. Alcoholgebruik en zwangerschap kunnen ook bijdragen aan een verminderde urinezuuruitscheiding. Jicht heeft een voorkeur voor mannen.

Symptomen
De symptomen worden in 3 stadia onderscheiden. (1) een vaak al jaren bestaande hyperurikemie zonder klachten. (2) de acute jichtaanval ontstaat vaak 's nachts en zit dan meestal in de grote teen (podagra). Andere gewrichten als enkel en knie kunnen ook aangedaan zijn, vooral bij vrouwen. Het gewricht is ontstoken dus is het rood, pijnlijk en warm. Hiernaast voelt de patiënt zich ook ziek en kan hij koorts hebben. Binnen enkele dagen tot 3 weken is het over en gaat de huid over het gewricht vervellen. Deze aanvallen zullen bij 60% van de patienten blijven terugkomen. (3) chronische jicht: door de vele jichtaanvallen kunnen de gewrichten misvormd raken. Ook op andere plaatsen kunnen zich urinezuurkristallen ophopen waardoor de z.g.n. tophi ontstaan. Deze knobbeltjes zitten vaak in bot, kraakbeen, gewrichtskapsel en onder de huid. Een bekende voorkeursplaats is de rand van de oren. Een enkeling krijgt problemen met de nieren. Er bestaan andere ziekten die lijken op jicht, bijv. acuut reuma, bacteriële gewrichtsontstekingen en pseudo-jicht. De diagnose is rond als bij een gewrichtspunctie urinezuurkristallen worden gezien.

Behandeling
Bij een hyperurikemie zonder klachten hoeft er meestal niet behandeld te worden. De acute jichtaanval wordt bestreden met NSAIDS als Naproxen of indometacine. Ook het oude colchicine wordt nog steeds gebruikt en is erg effectief. Veel patiënten krijgen er helaas maag/darmklachten van.

Ter preventie van jichtaanvallen kan een onderhoudsdosering colchicine worden gegeven. Leefregels om het urinezuurgehalte te verlagen worden ook geadviseerd. Je kunt denken aan afvallen, verminderen van het alcoholgebruik en voldoende drinken. Onder voorwaarden kan bij de ernstigere jichtpatiënten gestart worden met een urinezuurverlagende therapie mbv medicijnen als allopurinol. Deze moeten niet tijdens of vlak na een jichtaanval worden gegeven omdat ze dan de kans op aanvallen nog meer vergroten dan normaal. Bij de mensen die te veel urinezuur produceren wordt vaak allopurinol gegeven, bij de mensen die te weinig uitscheiden gaat het meestal om probenecide of benzbromaron. Er mag niet te veel urinezuur worden uitgescheiden omdat dan de kans op nierproblemen te groot wordt.

Bron: Cats A, Putte LBA van der. Jicht. In: Ottolander GJH van,red. Interne geneeskunde