Waar vandaan: Geld & Werk > Successie en Successierechten > Termen en begrippen uit het erfrecht
Termen en begrippen uit het erfrecht en successierechten
Er worden heel wat moeilijke woorden gebruikt als het gaat om erven, successie, successierechten, testament,… Wat dacht je van begiftigde, erflater, fictieve massa,...?
In de lijst op deze pagina doen we de belangrijkste jargon uit de doeken in een heldere en duidelijke taal.
A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
Het is verplicht een nalatenschap aan te geven binnen een bepaalde termijn. De wettelijke ergenamen, de algemene legatarissen en de begiftigden van een schenking moeten dit aangeven. Het aangeven dient te gebeuren bij de Aministratie van BTW, Registratie en Domeinen
Aanvaarden
Dit is het accepteren, aanvaarden, van een erfdeel. Let echter op, dit is ook inclusief de eventuele schulden.
Ab intestat
Dit is een synoniem voor de "wettelijke erfopvolging".
Ascendenten
Een term komende van het Latijn. Dit zijn je bloedverwanten in de opgaande rechte lijn. Dus je ouders, grootouders, overgrootouders,...
De begiftigde is de ontvanger van een nalatenschap. Dat kan een persoon of instelling zijn.
Beschikbaar deel
Het beschikbare deel is een deel uit de zogenaamde “fictieven massa”. Het beschikbare deel omvat zowel het totaal van het roerend als van het onroerend vermogen van de overledene.
Het is het deel dat niet gereserveerd is voor de “reservataire erfgenamen”. De erflater kan over dit beschikbare deel dus vrij beschikken.
Bewind
Zo wordt de periode genoemd dat het erfdeel wordt beheerd door iemand anders, de bewindvoerder
Bij versterf
Dit is een synoniem voor "wettelijke erfopvolging".
Blote eigendom
De blote eigendom is de eigendom van een goed, zonder het vruchtgebruik. Als we bijvoorbeeld spreken over een huis, dan is de blote eigendom het huis zelf. Je mag er dan niet in wonen of het niet verhuren. Het wonen is namelijk het “gebruik” van de woning, het verhuren zijn de “vruchten” van de woning. De blote eigendom is dus de eigendom op zich, zonder extra voordelen als het mogen wonen erin of het verhuren ervan.
Een codicil is een uiterste wil van de overleden persoon. Dit hoeft niet via de notaris te gaan. Het kan gaan over wie bepaalde persoonlijke zaken wilt achterlaten: wie bepaalde kledingstukken, sieraden, boeken of meubelstukken wilt achterlaten.
Er zijn drie voorwaarden voor een codicil, dat een extra kan zijn bij een testament: het moet door uzelf met de hand geschreven zijn, getekend en een datum moet geplaatst zijn.
Cuius
Dit is een ander woord voor de erflater. Ofwel de persoon die overleden is en die dus een erfenis achterlaat.
Het eigen vermogen zijn alle bezittingen én schulden van een van de echtgenoten. Wat de omvang van het eigen vermogen is, hangt af van het huwelijksvermogensstelsel waaronder de echtgenoten in het verleden getrouwd zijn geweest.
Erfdeel
Het erfdeel is het deel van het nalatenschap, de erfenis, die een bepaalde erfgenaam toekomt.
Erfgenaam
De persoon of instelling die aanspraak kan maken op een deel van het nalatenschap, het erfdeel, wordt een erfgenaam genoemd.
Erflater
De erflater is de persoon die is komen te overlijden en die dus een erfenis (nalatenschap) achterlaat.
Executeur
De uitvoerder van een testament
De fictieve massa is de totale waarde van de volledige nalatenschap van de overleden persoon, inclusief de schulden, maar vermeerderd met de waarde van de schenkingen die hij of zij tijdens zijn leven heeft gedaan. Die fictieve massa bestaat dus niet alleen uit de goederen die de overleden persoon op het ogenblik van zijn overlijden bezat, maar ook alle bezittingen die het vermogen van de erflater tijdens zijn leven hebben verlaten, zonder dat hiervoor enige tegenprestatie werd geleverd of gevraagd.
Dus: fictieve massa = (bezittingen bij overlijden + voorgaande schenkingen) – kosten.
Op basis van deze fictieve massa wordt de zogenaamde “reserve” berekend.
Het gemeenschappelijk vermogen zijn alle gemeenschappelijke bezittingen en schulden van een echtpaar dat getrouwd is onder het stelsel van algehele gemeenschap of het wettelijk stelsel. Alle gemeenschappelijke goederen, inkomsten uit beroepsbezigheden, vruchten, interesten en inkomsten van eigen goederen, schenkingen of legaten die expliciet aan beide echtenoten werden gedaan,…
Goederen waarvan kan bewezen worden dat ze tot het eigen vermogen horen van een van de echtgenoten, valt hier dus niet onder. Al de rest valt wel onder het gemeenschappelijk vermogen.
Gerechtelijke akte
Indien iemand vermist is, kan er geen overlijdensakte worden opgemaakt. Dan wordt er een gerechtelijke akte opgemaakt.
Graad
De graad wordt gebruikt om aan te geven hoe dicht u staat bij het overleden familielid. Het bepaald de familieband hoe dicht twee mensen met elkaar verwant zijn. De graad komt overeen met het aantal generaties tussen de personen. Ouders en kinderen zijn verwanten van de eerste graad. Uw kleinkinderen en grootouders de tweede graad. Achterkleinkinderen derde graad, enz.
Om de zogenaamde “zijlijn” gaat het als er twee mensen bijvoorbeeld op hetzelfde niveau staan. Hier moet u het aantal generaties tussen u en de gemeenschappelijke voorouder bij optellen bij het aantal generaties tussen de verwant en de gemeenschappelijke ouder.
Een voorbeeld ter verduidelijking. Broer en zus bijvoorbeeld zijn verwanten van de tweede graad (moeder (1), zus/broer (2)). Een tweede voorbeeld: twee neven staan tegenover elkaar in de vierde graad, tussen hen is immers een verschil van vier generaties.
Je tante is in de 3e lijn (moeder – oma – tante).
Tot slot nog een voorbeeld: het kind van je achternicht is in de 7de graad: (moeder – oma – over grootmoeder – oudtante – nicht van moeder – achternicht – kind van achternicht).
Grote kloving
Het idee achter de grote kloving is dat als er geen afstammelingen meer zijn van de overledene, er ook geen broers of zussen meer in leven zijn én er ook geen afstammelingen van die broers of zussen zijn, dat er in zo’n geval een splitsing van het vermogen in twee zal gebeuren. Er is in feite op dat ogenblik geen vermening van bloed tussen de twee families waarvan de overledene afstamde, en wordt het nalatenschap in twee gedeeld.
Hierbij wordt geen rekening gehouden met de oorsprong van de goederen of de rijkdom waarvan deze kwam. Trouwt dus een rijke met een arme, zal het totale gedeelte voor de helft naar de ene familie gaan, en voor de helft naar de andere familie. Er gaat dus een helft naar de varderlijke lijn, en een andere helft naar de moederlijke lijn.
Een handgift is een schenking door fysieke overhandiging van de roerende goederen. De ontvanger van de handgift moet geen schenkingsrechten of successierechten betalen indien de schenker niet binnen de drie jaar overlijdt. Het heeft dus geen zin op een sterfbed een handgift te doen om schenkingsrechten te omzeilen.
Er zijn bij een handgift echter wel notariskosten aan verbonden.
Holografisch testament
Dit is een testament dat volledig met de hand geschreven is door de persoon waarover het testament gaat. Het mag dus niet door iemand anders geschreven zijn en het mag ook niet met de computer of typmachine gemaakt zijn.
Huwelijkscontract
Het huwelijkscontract is de overeenkomst tussen de twee echtgenoten bij het trouwen. Mogelijk wordt een huwelijkscontract later nog gewijzigd met instemming van beide echtgenoten via de notaris.
Het huwelijkscontract legt onder andere het huwelijksvermogensstelsel vast. Er kunnen eveneens ook overlevingsrechten in opgenomen worden.
Huwelijksvermogensrecht
Alle wetten, plichten en bepalingen die in verband staan met de verhoudingen tussen echtgenoten over goederen en hun schulden worden het huwelijksvermogensrecht genoemd. Het bepaalt ieders aandeel in het vermogen van de partners. Er zijn drie huwelijksvermogensstelsels in het huwelijksvermogensrecht.
Huwelijksvermogensstelsel
Het huwelijksvermogensstelsel is vastgelegd door het huwelijksvermogensrecht. De meest voorkomende stelsels zijn het wettelijk stelsel, het stelsel van algehele gemeenschap en het stelsel van scheiding van goederen.
Er zijn 4 zaken die het huwelijksvermogensstelsel vastlegt:
- hoe de goederen en schulden worden verdeeld bij een ontbinding van het huwelijk
- hoe de bezittingen in het huwelijk beheerd worden
- welke echtgenoot eigenaar is van welke bezittingen
- op welk vermogen een bepaalde schuld zou kunnen verhaald worde
De langstlevende echtgenoot is de echtgenoot die achterblijft na het overleden van de partner. De langstlevende echtgenoot krijgt bijzondere rechten bij de verdeling van een erfenis. Zijn of haar erfdeel hangt af van het huwelijksvermogensstelsel waarmee men getrouwd is, de eventuele vastgelegde overlevingsrechten en de orde waartoe de andere erfgenamen behoren.
Legaat
Een legaat is een duidelijke bepaling in het testament, waarbij een bepaald goed aan een bepaald iemand wordt nagelaten. Het is de mogelijkheid voor een erflater om een bepaald goed of een vastgestelde som geld aan iemand te geven bij overlijden. Het is mogelijk dat een legaat een voorwaarde bevat waaraan men moet voldoen om het legaat te mogen ontvangen.
Het is mogelijk dat een legaat een sublegaat bevat, dat wil zeggen dat de ontvanger van het legaat weer verplicht is om een deel van dat legaat te geven aan weer een ander (de sublegataris). Indien er een legaat bestaat voor een goed dat op moment van overlijden niet meer in de erfenis zit, is het legaat waardeloos.
Er zijn in totaal drie soorten van legaten: het algemeen legaat, het legaat onder algemene titel en het bijzonder legaat.
Legataris
De legataris is de begunstigde van een legaat; het kan zowel een persoon als een instelling zijn.
Dit zijn de originele exemplaren van bepaalde documenten, bijvoorbeeld notariële akten, enz.
Moederlijke lijn
De moederlijke lijn zijn alle personen die met de overledene verwant zijn via de moeder.
Dit is een synoniem voor erfenis
Notariële schenking
De notariële schenking is zoals het woord zegt een schenking met een notariële akte, dit moet dus via de notaris en bevat notariskosten. De notaris registreert de akte bij de Aministratie van BTW, Registratie en Domeinen. De begiftigde zal hierop wel schenkingsrechten moeten betalen.
Het gaat over goederen of schulden die niet tot het gemeenschappelijk vermogen van de echtgenoten behoren, maar die aan verschillende personen toebehoren of op verschillende personen verhaald kunnen worden.
Orde
Er zijn in totaal 4 orden. Een orde is een groep familieleden die aanspraak kan maken op de nalatenschap van de overleden persoon. In principe erft alleen de hoogste orde die van toepassing is op de nalatenschap.
Overzicht van de vier orden:
- Eerste orde: dit zijn de rechtstreekse afstammelingen, zoals uw kinderen, hun kinderen,…
- De tweede orde zijn uw broers, zussen en hun nakomelingen en uw ouders
- De derde orde zijn uw voorouders, hun ouders, enz.
- De vierde orde zijn de ooms, tantes en hun nakomelingen
Overlevingsrechten
De overlevingsrechten zijn huwelijksvoordelen die de bevoordeling beogen van de langstlevende echtgenoot. Ze zijn bestemd om te worden uitgeoefend bij het overlijden van een van beide echtenoten.
Overlijdensakte
Dit is een akte die vastlegt dat de persoon overleden is. Indien iemand vermist is, wordt er een gerechtelijke akte opgemaakt.
De rechte lijn is de familieband van personen die rechtstreeks van elkaar afstammen.
Rechte neerdalende lijn
Dit is de familieband tussen een persoon en zijn of haar afstammelingen (kinderen, kleinkinderen,…)
Rechte opgaande lijn
Dit is de familieband tussen een persoon en zijn of haar ouders, voorouders,…
Reservataire erfgenamen
De kinderen zijn reservataire erfgenamen van hun ouders en omgekeerd. De huwelijkspartner is ook een reservataire erfgenaam voor de gezinswoning en de helft van de nalatenschap in vruchtgebruik. De reservataire ergenamen zijn de ergenamen die aanspraak kunnen maken op hun reserve. Er zijn drie soorten van reservataire erfgenamen:
- langstlevende echtgenoot
- de afstammelingen
- de voorouders
Reserve
Dit is de fictieve massa min het beschikbare deel. Het is met andere woorden het deel van de erfenis dat voorbehouden is voor de reservataire erfgenamen.
De schenker is de persoon die de schenking doet (dus weggeeft).
Schenking
Een schenking is een onmiddellijke overdracht van goederen of geld. Het gaat bijvoorbeeld over de notariële schenking en de handgift. De schenker kan dit doen zolang hij leeft. Eenmaal een schenking gegeven, kan deze niet meer terug gevraagd worden, ze is dus onherroepelijk. De ontvanger van de schenking, de begiftigde, is verplicht de schenking te aanvaarden. Het kan ook onrechtstreeks zonder dat de ontvanger deze fysisch moet overhandigd krijgen, bijvoorbeeld de schenking door overschrijving.
Schenking-verdeling
Een schenking-verdeling kan in sommige gevallen nuttig zijn. Men kan hierbij bijvoorbeeld een kind beschermen. Dankzij deze techniek krijgt bijvoorbeeld de oudste zoon die werkt in de garage, dan de garage, en de jongste zoon die op de hoeve werkt, de hoeve. Zodat zij beide hun uitgeoefende activiteit kunnen voortzetten na uw overlijden.
Schenking door overschrijving
De schenking door overschrijving is een schenking zonder dat deze fysisch moet overhandigd worden door de schenker aan de begiftigde. De begiftigde hoeft hier geen schenkingsrechten op te betalen.
Schenkingsrechten
Er dienen registratierechten te worden betaald als er een schenking wordt gedaan. De tarieven voor berekening van de schenkingsrechten zijn echter verschillend voor de drie gewesten in België.
Stelsel van algehele gemeenschap
In dit stelsel is alles gemeenschappelijk. Ongeacht hoe of door wie de goederen verkregen werden, ze zullen steeds voor de gelijke helft toebehoren aan beide echtgenoten. Het maakt niet uit wie het gekocht heeft, via welke bankkaart, op wiens naam de factuur staat en of men de goederen al had voor het huwelijk. Alles is gemeenschappelijk.
Bij het overlijden of bij een scheiding moet dan alles gedeeld worden.
Het enige dat persoonlijk behoort aan een echtgenoot is persoonsgebonden goederen zoals kleding en persoonsgebonden rechten zoals bijvoorbeeld pensioen.
Stelsel van scheiding van goederen
Bij het stelsel van scheiding van goederen zijn er geen gemeenschappelijke goederen meer. Er zijn enkel de goederen van de ene echtgenoot, en de goederen van de andere echtgenoot.
Successierechten
De successierechten zijn belastingen die moeten worden betaald op een erfdeel. Ze zijn echter niet vast voor heel België, maar zijn afhankelijk van het gewest waar de overleden persoon de laatste vijf jaar zijn woonplaats had. Het gaat over het deel dat de overleden persoon achterlaat waarop belastingen worden gevraagd. Deze hangen af van de hoeveelheid van het bedrag, en ook hoe dicht je bij de overleden persoon stond. Hoe hoger het bedrag, hoe hoger de successierechten. Hoe verder je van de persoon stond (dus niet kind of ouder, maar bvb. neef, broer...), hoe hoger de de successierechten.
Een testament is een document waarien iemand bepaalde zaken kan regelen voor wat er moet gebeuren na zijn of haar dood met de nalatenschap. Met name onroerend goed, waardevolle voorwerpen, geld en waardepapieren zullen in een testament kunnen vermoemd worden. Ook is het mogelijk dat er personen of instellingen benoemd worden tot erfgenamen.
Er zijn wel beperkingen aan verbonden. Zo kan je je eigen kinderen niet volledig uit je testament onterven.
Testateur
Een testateur is iemand die een testament heeft laten maken door bvb. de notaris.
De vaderlijke lijn zijn alle personen die met de overledene verwant zijn via de vader.
Verblijvingsbeding
Dit is een clausule in een huwelijkscontract waarbij de langstlevende echtgenoot het gehele gemeenschappelijke vermogen ontvangt als één van hen overlijdt. Het is de zogenaamde “langst leeft al” clausule. De langstlevende echtgenoot verkrijgt dan de helft van de huwgemeenschap op base van het huwelijksvermogensrecht en ook de andere helft van de gemeenschap op basis van het huwelijkscontract. Dit is echter verplicht, of deze dat nu wil of niet. In geval van kinderen, is er namelijk een zwaardere belasting in de successierechten.
Daarom wordt in praktijk ook gekozen voor de zogenaamde “keuze- en verblijvingsbeding”. Het is dan mogelijk dat de echtgenoot op moment van overlijden de keuze heeft om de tweede helft al dan niet te nemen. Het aannemen van zo’n beding dient via een notaris te gaan.
Vermiste
Een vermiste persoon is een persoon die hoogstwaarschijnlijk overleden is, maar waarvan geen vaststaand bewijs voor gevonden is. Met andere woorden, waar geen stoffelijk overschot van gevonden is.
Volle eigendom
De volle eigendom is zowel de blote eigendom, als het vruchtgebruik. Bijvoorbeeld: zowel het huis, als het erin mogen wonen of het mogen verhuren ervan.
Voorrecht van boedelbeschrijving
Als je een erfenis ontvangt, kan je kiezen of je deze wil aanvaarden of niet. Het gevaar zit hem erin dat je ook eventuele schulden moet aanvaarden. Als je zeker wil spelen omdat het niet onmiddellijk duidelijk is of er schulden zijn, dan kan gekozen worden voor het aanvaarden van de erfenis onder voorrecht van boedelbeschrijving. Dan moet de erfenis bepaalt worden door de notaris of gerechtsdeurwaarder, en heb je de zekerheid dat de eventuele schuldeisers nooit meer van je kunnen eisen dan dat je ontvangt van de nalatenschap.
Vruchtgebruik
Het vruchtgebruik is de opbrengst van bijvoorbeeld een eigendom, denk aan huurinkomsten. Als je dus het vruchtgebruik hebt op een woning, dan kan je de huurinkomsten en andere inkomsten ontvangen, of er zelf in gaan wonen. Je hebt echter niet het recht op het goed zelf, je mag het dus niet slopen, verkopen of wegschenken.
Dit zijn twee notariële akten waarvan de ene een schenking is van de vrouw aan de man, en de ander een schenking van de man aan de vrouw.
Wettelijk stelsel
Het wettelijk stelsel wordt gebruikt bij het huwelijk. Indien beide partners trouwen en geen huwelijkscontract afsluiten, dan vallen zij automatisch onder het wettelijk stelsel. Het kan ook zijn dat men een huwelijkscontract afsluit en hierin expliciet vermeld dat men wil vallen onder het wettelijk stelsel.
Het speciale aan het wettelijk stelsel is dat er drie soorten van vermogens zijn. Het eerste vermogen is het vermogen van de ene echtgenoot. Het tweede vermogen is dat van de andere echtgenoot, en het derde vermogen is het gemeenschappelijk vermogen. Dit is dus anders dan bij het stelsel van scheiding van goederen of het stelsel van algehele gemeenschap.
Wettelijke erfgenaam
De wettelijke erfgenamen zijn de mensen die door de wet worden benoemd tot ergenaam en recht heeft op een deel van het nalatenschap. Het gaat over de naaste verwanten van de overleden persoon en over de langstlevende echtgenoot.
De zijlijn is de familieband tussen mensen die niet rechtstreeks van elkaar afstammen (zoals moeder en kind), maar wel een gemeenschappelijke voorouder hebben. Denk aan zussen, broers, nichten, neven, enzovoort.
Tot hier het erfeniswoordenboek met alle belangrijkste termen uit de successierechten en erfenisjarjon.
Kijk dan in het Helpcentrum (klik hier). Als je het daar niet kan vinden, helpen we je via e-mail op support@seniorennet.be.
